Казакстанда 1930-жылдардын башындагы ачарчылыктан эки миллиондой киши кырылган. Көчмөндүк турмушта күн кечирген казактардын колундагы төрт түлүк малын тартып алып, күчтөп отурукташтыруунун аягы чоң кесепетке алып келген.
Кыргызстанда жыл сайын август айынын биринчи аптасында 1916-жылдагы Үркүндүн курмандыктары эскерилет. XX кылымдагы кыргыз тарыхындагы эң чоң трагедия тууралуу жүз жыл өткөндөн кийин дагы ачыкка чыгып жаткан архив маалыматтар бар.
Өткөн аптада Нарын шаарынын тургундары калаанын көйгөйүн ырга салып, жыйынтыгында УКМК төрагасы Камчыбек Ташиев Нарынга барууга мажбур болду. Тоо арасындагы чакан шаардын тургундары негизги эки жолдун убагында салынып бүтпөй, курулушу аябай жай жүрүп жатканына нааразы.
ХХ кылымдын 20-жылдарында Борбор Азияда кулач жайган басмачылык кыймыл тууралуу бүгүнкү күнгө чейин талаштуу пикирлер бар. Бул кыймыл тууралуу чындыкты канчалык айта алдык? Архив маалыматтар ачыкка чыктыбы?
Элмира Абдыкалыкова - сталиндик репрессиянын курмандыгы болгон чоң атасы тууралуу жарым кылым бою эч нерсе айтпай жашырып, коркунуч менен жашаган муундун өкүлү. Чоң атасы Абдыкадыр Орозбеков советтик кыргыз мамлекеттүүлүгүн түптөөчүлөрдүн бири болгон.
"Куугунтук курмандыктары" подкастында 1937-1938-жылдардагы репрессияда жазыксыз жерден атылган Абдыкадыр Орозбековдун үй-бүлөсү, жакындарынын тагдыры кандай болгону тууралуу небереси Элмира Абдыкалыкова менен маек курдук.
“Куугунтук курмандыктары” подкастында фолк-хистори тууралуу сөз кылабыз. Соңку мезгилде интернет булактарында тарых боюнча ар кандай талаш жараткан макалалар чыгып жүрөт. Ошол эле маалда тарыхый окуяларды бурмалаган эмгектер да жарык көргөн учурлар бар.
Тарыхчылар эл оозундагы маалыматтарга таянып, 1938-жылдын кыш, жаз айларындагы репрессия курмандыктары Бишкектеги "Ала-Арча" көрүстөнү жайгашкан жерде массалык түрдө жашырылган деп эсептейт. Ал жерде мамлекеттик ишмерлер Абдыкерим Сыдыковдун, Абдыкадыр Орозбековдун сөөгү табылышы мүмкүн.
1938-жылы Орусиянын Колыма аймагына лагерге айдалган Осмон Элебесов тууралуу 80 жылдан кийин урпактарынын колуна архив документтер тийди. Ал юридикалык билими бар, өз доорунун алдыңкы ишмерлеринин бири болгон. 1938-жылы камакка алынып, 10 жылга лагерге айдалып, ошол жакта сөөгү калган.
Кыргызстанга мындан 100 жыл мурда Европадан “Интергелпо” кооператив уюму келген. Чех, словак, мажар, украин, русин ж.б. улуттардан куралган кооператив мүчөлөрү Кыргызстанда өнөр жай, курулуш тармагынын түптөлүшүнө чоң салым кошкон.
Дагы жүктөңүз
